Những quan niệm dân gian về trẻ sơ sinh trong văn hóa Việt Nam

Trẻ sơ sinh từ lâu đã gắn liền với nhiều quan niệm dân gian phong phú, thể hiện đậm nét tín ngưỡng, niềm tin và kinh nghiệm dân gian của người Việt. Dưới đây là những quan niệm dân gian về trẻ sơ sinh trong văn hóa Việt Nam, mời bạn đọc cùng tham khảo.

Quan niệm dân gian về trẻ sơ sinh trong văn hóa Việt Nam

Sự ra đời của đứa trẻ và yếu tố tâm linh

Trong quan niệm dân gian, sự ra đời của một đứa trẻ không chỉ là kết quả của quá trình sinh học mà còn gắn liền với yếu tố linh thiêng. Người xưa tin rằng mỗi đứa trẻ đều do “ông Tơ bà Nguyệt” se duyên và do bà Mụ nặn hình. Trẻ ra đời là do “Trời cho”, là “lộc trời ban”, nên cần phải giữ gìn cẩn thận, tránh làm điều gì “phạm húy” với thế giới tâm linh.

Người mẹ sau khi sinh thường được xem là “chưa sạch”, nên không được đi lại lung tung trong nhà, không được vào đền chùa hoặc các nơi linh thiêng. Trẻ sơ sinh, với cơ thể còn yếu ớt, cũng được cho là chưa có “căn số” rõ ràng nên dễ bị tà ma quấy nhiễu. Chính vì vậy, nhiều gia đình có tục treo tỏi, dao, kéo đầu giường hay để cành dâu tằm nơi trẻ nằm để xua đuổi tà khí.

12 bà Mụ và lễ đầy tháng

Xem thêm: 

• Cách chữa đau gót chân bằng phương pháp dân gian tại nhà
• Cách chữa chín mé bằng phương pháp dân gian đơn giản

Mâm cúng đầy tháng thường bao gồm 12 chén chè nhỏ, 12 đĩa xôi, hoa quả, trầu cau và một con gà luộc hoặc heo quay, kèm theo mâm cúng ông bà tổ tiên. Ngoài ra, cũng có tục đặt tên khai sinh chính thức cho đứa trẻ, vì trước đó, trẻ chỉ được gọi bằng những tên “đệm” như Cu, Tí, Tèo… nhằm đánh lừa ma quỷ không để ý tới.

Tên gọi – cách đánh lừa tà ma

Theo quan niệm xưa, tên gọi của trẻ sơ sinh cần phải xấu xí, quê mùa hoặc hài hước để tránh sự chú ý của những thế lực xấu. Những cái tên như “Cu Tí”, “Thị Còi”, “Bé Đẹt”, “Thằng Móm”… thực ra là cách người xưa ngụ ý rằng đứa trẻ “không có gì đặc biệt” để tà ma không để tâm đến mà bắt đi.

Khi trẻ lớn hơn, khỏe mạnh hơn, gia đình mới đặt lại tên thật, tên đẹp để sử dụng trong giấy tờ hoặc các dịp chính thức. Việc đặt tên cũng thường được hỏi qua thầy bói hoặc người lớn tuổi để xem hợp tuổi, hợp mệnh với cha mẹ.

Kiêng cữ sau sinh

Sau sinh, cả mẹ và bé đều được “bao bọc” bởi một loạt những điều kiêng cữ dân gian nhằm bảo vệ sức khỏe thể chất và tinh thần. Với trẻ sơ sinh, dân gian cho rằng không nên:

• Cho trẻ soi gương vì gương được cho là vật có thể “mở cửa” cho ma quỷ.
• Khen trẻ quá nhiều (ví dụ: “Trộm vía bé ngoan quá”, “bé trắng quá”) vì lo sợ tà ma sẽ chú ý. Nếu có khen, phải kèm theo câu “trộm vía” để giảm nhẹ sự chú ý của thế giới bên kia.
• Đem trẻ ra ngoài vào ban đêm, vì buổi tối là lúc âm khí mạnh, dễ bị “ma trêu” hoặc “trúng gió”.

Ngoài ra, việc xông nhà khi mẹ mới sinh cũng được kiêng cữ. Nếu ai lỡ vào thăm mà bị cho là “nặng vía” (tức vía dữ, ảnh hưởng không tốt đến trẻ), người đó có thể bị từ chối khéo hoặc phải làm lễ xin vía lại.

Tập tục tắm nắng và xông hơ

Tắm nắng cho trẻ vào sáng sớm là một tập quán vẫn còn phổ biến đến ngày nay. Dưới góc độ y học, việc này giúp bổ sung vitamin D, nhưng theo dân gian, ánh nắng buổi sáng là thứ “sạch sẽ” và “sáng vía”, có thể giúp trẻ cứng cáp, nhanh lớn.

Việc xông hơ cho mẹ sau sinh bằng lá xông cũng là phong tục phổ biến, với niềm tin rằng điều này giúp mẹ nhanh hồi phục, tránh hậu sản, xua tà khí và lấy lại cân bằng cho cơ thể sau thời gian mang thai vất vả.

Quan niệm dân gian về trẻ sơ sinh mà Sachhoctro.com.vn tổng hợp trên đây phản ánh rõ nét tinh thần tôn kính sự sống, niềm tin vào sự can thiệp của thế giới tâm linh trong đời sống con người. Dù nhiều quan niệm ngày nay đã được nhìn nhận lại qua góc nhìn khoa học, nhưng chúng vẫn là những giá trị văn hóa đặc sắc, là cầu nối giữa thế hệ hiện tại với kho tàng tri thức dân gian ngàn đời của cha ông. Sự kết hợp giữa kiến thức hiện đại và tôn trọng các giá trị truyền thống sẽ góp phần nuôi dạy trẻ một cách toàn diện, giàu bản sắc và nhân văn.